Nowotwór jest nieprawidłowym i nadmiernym rozrostem tkanki ustroju, nieskoordynowanym z pozostałymi tkankami i nie reagującym na naturalne mechanizmy regulacyjne organizmu.
Wiele osób chorujących na nowotwór ma problemy z jedzeniem, skarży się na brak apetytu lub ma trudności z połykaniem pokarmów i płynów. Powoduje to, że nasz organizm nie jest dostatecznie dobrze odżywiony, wskutek czego tracimy na wadze – chudniemy, odczuwamy osłabienie i szybko męczymy się. Znaczący wpływ ma tu sama choroba, jednak w znacznym stopniu dzieje się też tak, gdy poddajemy się leczeniu radio- i (lub) chemioterapii , czy leczeniu operacyjnemu - odczuwamy wówczas związane z terapią skutki uboczne.
Choroba nowotworowa powoduje, że w naszym organizmie powstaje stan zapalny. Dzielące się komórki nowotworowe wydzielają cytokiny – białka wpływające na wzrost, podział i pobudzanie komórek biorących udział w odpowiedzi odpornościowej i hemopoetycznych, które mogą naśladować działanie substancji hamujących łaknienie i zwiększać zużycie energii przez organizm. Równocześnie nowotwór wydziela czynniki powodujące rozpad białek (proteolizę) i tkanki tłuszczowej (lipolizę). Powyższe reakcje biochemiczne przyczyniają się do pogorszenia stanu odżywienia pacjenta nawet wówczas, gdy odżywia się on prawidłowo. Nowo tworzenie komórek nowotworowych w narządach, które uczestniczą w procesach trawienia i wchłaniania powoduje zaburzenia oraz nieprawidłowości w ich pracy. U chorych manifestuje się to w postaci nudności, wymiotów, wzdęć i biegunki po spożyciu określonych produktów. Pacjenci zaczynają odczuwać niechęć do jedzenia, utratę apetytu, co prowadzi do spożywania przez nich zbyt małej ilości posiłków.
Duże znaczenie ma też umiejscowienie nowotworu, które może utrudniać spożywanie przez chorego posiłków. Przykładowo choroba nowotworowa zlokalizowana w obrębie jamy ustnej, gardła, czy przełyku może znacznie utrudniać połykanie pokarmów i płynów.
Leczenie i związane z nim występowanie czasem skutków ubocznych w postaci zaburzeń połykania (dysfagia, odynofagia), smaku, utraty apetytu, nudności i wymiotów to kolejne czynniki mogące prowadzić do niedożywienia chorego. Najczęstszymi terapiami stosowanymi w walce z chorobą nowotworową są leczenie operacyjne, radioterapia, chemioterapia, hormonoterapia i immunoterapia. Stosowane są samodzielnie lub często prowadzone jako tzw. leczenie skojarzone – w połączeniu ze sobą. Terapia nowotworowa ma na celu zniszczenie komórek nowotworowych w organizmie, jednakże równocześnie doprowadza do uszkodzenia komórek zdrowych, zwłaszcza tych najszybciej dzielących się, jak komórki błony śluzowej jamy ustnej, przewodu pokarmowego i komórek mieszków włosowych. Dlatego też w trakcie leczenia onkologicznego u pacjentów często występują skutki uboczne terapii w postaci owrzodzeń jamy ustnej, stanów zapalnych, nudności, wymiotów, biegunek oraz wypadania włosów. Charakter i stopień nasilenia niepożądanych efektów terapii w dużej mierze uzależniony jest rodzaju nowotworu i jego lokalizacji, stopnia zaawansowania choroby, rodzaju i czasu leczenia, dawek leku, promieniowania oraz wieku pacjenta i jego stanu ogólnego.
Leczenie, stres związany z chorobą, występujące czasem problemy z połykaniem pokarmów i skutki uboczne terapii powodują, że pacjenci nie spożywają odpowiedniej ilości potrzebnego dla organizmu pokarmu. Niezbędne składniki odżywcze, zwłaszcza odpowiednia ilość białka i tłuszczy potrzebne są do walki z chorobą i efektywności leczenia. Niedożywienie pacjentów onkologicznych powoduje, że trudniej i dłużej goją się rany pooperacyjne, wydłuża się czasokres ich rekonwalescencji. Chory łatwiej i szybciej męczy się. Często nie jest w stanie doprowadzić leczenia do końca – w przypadku chemio – (i/lub) radioterapii, gdy obniżeniu ulegną parametry krwi, terapię należy bezwzględnie przerwać, aż do uzyskania poprawy stanu ogólnego pacjenta.
Poniżej znajdą Państwo wskazówki jak postępować, by pomóc sobie, gdy dowiemy się, że musimy zmierzyć się z chorobą nowotworową.
Pamiętajmy – możemy pomóc sobie i bliskim.
dr n.med. Ewa Chawińska